تحلیل ویژگی واحدهای ژئومورفولوژیکی مؤثر در استقرار و شکل‌گیری سکونتگاه‌های شمال غرب استان گیلان

استقرار و پیدایش سکونتگاه‌ها، بیش از هر چیز تابع شرایط محیط طبیعی (زمین‌شناسی، توپوگرافی، خاک، ژئومورفولوژی، هیدرولوژی و آب‌وهوا)، به‌ویژه ژئومورفولوژی است؛ چراکه پدیده‌های ژئومورفولوژیک، بر مکان­گزینی، پراکندگی، حوزۀ نفوذ، توسعۀ فیزیکی و مورفولوژی سکونتگاه‌ها تأثیر دارند؛ بنابراین، در بسیاری از کارهای مدیریت محیطی و آمایش سرزمینی، مهم‌ترین و مفیدترین کمک ژئومورفولوژیست، نمایش اشکال و عوارض سطح زمین در نقشه‌های ژئومورفولوژی است. بدین­ترتیب، برنامه­ریزان به‌راحتی می‌توانند عوارض مناسب و نامناسب را از یکدیگر تشخیص دهند. این مقاله، از طرحی پژوهشی با عنوان «تهیة نقشة ژئومورفولوژی غرب استان گیلان با مقیاس 1:25000» استخراج شده و به هدف ترسیم عوارض سطح زمین، تنگناها و موانع توسعۀ فیزیکی و همچنین پراکندگی تعداد سکونتگاه‌های محدودۀ پژوهش انجام گرفته است. روش پژوهش براساس تحلیل فرم و فرایند در نقشه‌های توپوگرافی 1:25000 و زمین‌شناسی 1:100000، تهیۀ عکس هوایی است. درنهایت، در چند مرحله بازدید صحرایی، تمام اطلاعات و داده‌ها روی زمین ارزیابی شدند. مطابق نتایج، پدیده‌های ژئومورفولوژی، در چهار واحد ساحل، جلگه، کوهپایه و کوهستان، از شرق به غرب قرار گرفته‌اند. همین امر کافی است تا سکونتگاهای شهری و روستایی محدودة پژوهش، از لحاظ پراکندگی و تراکم، حالت یکنواخت و متجانسی نداشته باشند؛ به­طوری­که از شرق (محدودۀ ساحل و جلگه) به غرب (محدودۀ کوهپایه و کوهستان)، هم بر تعداد سکونتگاه‌ها و هم بر پراکندگی آن‌ها افزوده شده است. 692 آبادی در چهار شهرستان غرب استان گیلان (آستارا، تالش، رضوانشهر و ماسال) وجود دارد که از این تعداد، 398 آبادی (42/55 درصد) در غرب (محدودۀ کوهپایه و کوهستان) و 294 آبادی (57/44 درصد) در شرق (محدودۀ جلگه و ساحل) قرار دارند.